Digər Xəbərlər
Türkiyəyə məxsus C-130 təyyarəsinin Gürcüstanda qəzaya uğraması: suallar cavablardan çoxdur
Ötən gün Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus C-130 “Hercules” tipli hərbi nəqliyyat təyyarəsi Gürcüstanın Sığnaği bölgəsində qəzaya uğrayıb. Gürcüstan Fövqəladə Hallar Xidmətindən verilən məlumata görə, təyyarə axşam saatlarında radardan itib və az sonra bölgədə güclü partlayış səsi eşidilib.
İlkin məlumatlara əsasən, təyyarə heç bir fövqəladə siqnal (mayday) göndərmədən sıradan çıxıb. Hadisə zamanı ekipaj üzvlərinin taleyi ilə bağlı məlumatlar dəqiqləşdirilir.
Etibarlı, amma köhnəlmiş texnika
Lockheed Martin istehsalı olan C-130 Hercules dünyanın ən çox istifadə edilən hərbi nəqliyyat təyyarələrindən biridir. Türkiyə bu modelləri 1970–80-ci illərdən bəri istismar edir.
Aviasiya ekspertlərinin sözlərinə görə, bəzi təyyarələr modernləşdirilsə də, əsas gövdə və qanad quruluşu hələ də 40 illik texnologiyaya əsaslanır.
Türkiyəli ekspert Əhməd Tuncer bildirib ki, bu yaşda olan təyyarələrdə ən kritik risk “metal yorğunluğu”dur:
“Əgər qanad qutusu (center wing box) hissəsində mikroçat varsa və vaxtında aşkarlanmayıbsa, uçuş zamanı qanad gövdədən qopa bilər. Bu, saniyələr içində dağılma ilə nəticələnir.”
Qəzanın mümkün səbəbləri
Hazırda istintaq bir neçə ehtimal üzərində dayanır:
Struktur yorğunluğu və qanadın qırılması.
Təyyarənin gövdə-qanad birləşmə hissəsində yorğunluq çatları bu tip qəzaların əsas səbəblərindən biridir. ABŞ və Portorikoda baş vermiş oxşar hadisələrdə də bu problem təsdiqlənmişdi.
Mühərrik və propeller nasazlığı.
Turboprop mühərriklərin bıçaqları qırılarsa, qopmuş hissələr gövdəyə zərbə vura bilər. Bu da həm yanğın, həm də struktur dağıntısına gətirib çıxarır.
Yük bölməsində partlayış və ya yanğın.
Hərbi nəqliyyatlarda bəzən yanıcı maddələr və batareyalar daşınır. Elektrik qısaqapanması və ya kimyəvi reaksiyadan yanğın baş verə bilər.
Radar izləri və sükutun səbəbi
Gürcüstanın mülki aviasiya radar sistemləri təyyarənin marşrutunu 20 dəqiqəyə qədər izləyib. Daha sonra siqnal tam kəsilib. Pilotların heç bir radio əlaqəsi qurmadığı bildirilir.
Mütəxəssislər hesab edir ki, bu, qəzanın qəfil və kritik struktur nasazlıq nəticəsində baş verdiyini göstərir.
Regionun dağlıq relyefi də radarın bəzi hissələrdə “kor zonalar” yaratdığına görə, hadisənin gedişatını tam izləmək mümkün olmayıb.
Qara qutular tapılıb
Hadisə yerindən artıq FDR (Flight Data Recorder) və CVR (Cockpit Voice Recorder) tapılıb. Qara qutuların məlumatları Türkiyə və Gürcüstan mütəxəssislərinin birgə komissiyası tərəfindən analiz edilir.
FDR uçuş göstəricilərini, CVR isə pilotların son saniyələrdəki danışıqlarını ehtiva edir.
Bu məlumatlar qəzanın saniyə-saniyə bərpasına imkan verəcək.
Ekspertlər nə deyir?
Aviasiya mütəxəssisi Mete Sarı bildirib ki, C-130-lar etibarlı olsa da, təmir intervalları artıq daha qısa dövrdə aparılmalıdır:
“Hercules bu gün də dünyada yüzlərlə orduda işləyir. Amma 40 illik metalın limiti var. Əgər struktur təhlilləri vaxtında edilmirsə, bu cür hadisələr qaçılmaz olur.”
Digər mütəxəssislər isə yük balansı faktoruna diqqət çəkirlər. Yük bərabər paylanmadıqda, təyyarənin mərkəz ağırlıq nöqtəsi dəyişir və bu, qanadlara əlavə stress yaradır.
Keçmişdə oxşar hadisələr
1989, ABŞ: C-130E təyyarəsi uçuş zamanı havada parçalanıb. Səbəb – qanad yorğunluğu.
2018, Portoriko: Hərbi C-130 təyyarəsi havaya qalxdıqdan dərhal sonra gövdəsi qırılaraq yerə çırpılıb.
2020, Filippin: C-130J tipli təyyarə eniş zamanı idarəetməni itirib, 52 nəfər ölüb.
Bu nümunələr göstərir ki, C-130 tipli təyyarələrin istismarı texniki baxımdan çox ciddi nəzarət tələb edir.
Rəsmi açıqlamalar
Türkiyə Müdafiə Nazirliyi hadisə ilə bağlı ilkin açıqlamada bildirib ki, “istintaq davam edir, nəticələr dəqiqləşdikdən sonra ictimaiyyət məlumatlandırılacaq”.
Gürcüstan Daxili İşlər Nazirliyi isə beynəlxalq texniki komissiyanın yaradıldığını təsdiqləyib.
Hadisənin araşdırılmasında Lockheed Martin və ABŞ Hərbi Aviasiya Təhlükəsizlik Mərkəzi (AFSEC) də iştirak edir.
Açıq qalan suallar
Təyyarə son dəfə nə vaxt texniki baxışdan keçib?
Son uçuş öncəsi yoxlamalar tam aparılıbmı?
Pilotlar hər hansı nasazlıq barədə məlumat vermişdilərmi?
Təyyarə hansı yükü daşıyırdı?
Bu sualların cavabları hələlik ictimaiyyətə açıqlanmayıb.
Bu qəza təkcə Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinin deyil, regionun bütün hava donanmalarının texniki təhlükəsizlik sistemləri üçün siqnaldır.
Hərbi texnikanın modernizasiyası və uçuş öncəsi struktur yoxlamaları yalnız formal prosedur deyil — həyatla ölüm arasındakı fərqdir.
C-130 qəzası aviasiya tarixində çoxsaylı oxşar hadisələrlə səsləşir. Qara qutuların analizindən sonra hadisənin dəqiq səbəbləri məlum olacaq.
Amma bir məsələ artıq aydındır: yaşlı təyyarələrə etibar edərkən müasir təhlükəsizlik mexanizmləri və texniki nəzarət sistemləri mütləq gücləndirilməlidir.
Baxış sayı: 217 | Tarix: 12.11.2025
Bizi Telegramda izləyin: @repostaz
